Η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και του Φεστιβάλ Φιλίππων, Εύα Οικονόμου-Βαμβακά μίλησε στην ηλεκτρονική έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών για το 66ο Φεστιβάλ Φιλίππων (23/6-10/9/2023) το οποίο περιλαμβάνει επτά παραγωγές του Φεστιβάλ και έντεκα μετακλήσεις [διαβάστε εδώ το πρόγραμμα], για τις πολιτιστικές της φιλοδοξίες, αλλά και για τη δυναμική του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας.
Αναλυτικά η συνέντευξη της Εύας Οικονόμου-Βαμβακά στο efsyn.gr
Οι άνθρωποι εδώ είναι λιγότερο θυμωμένοι από την Αθήνα, την οποία πλέον δεν αναγνωρίζω κι ας την έχω ζήσει χρόνια
Είναι μια γυναίκα, 36 ετών, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καβάλα, απ’ όπου έφυγε για σπουδές στα 18 της. Είναι απόφοιτος της Νομικής (ΕΚΠΑ) και της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν, όπου και δίδαξε αργότερα για χρόνια. Έχει συνεργαστεί ως ηθοποιός με το Εθνικό, το ΚΘΒΕ, τη Στέγη, το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου κ.ά., ωστόσο ως σεναριογράφος και σκηνοθέτις έχει ταξιδέψει σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική και έχει μάθει πώς λειτουργεί ο Πολιτισμός πέρα από τα στενά όρια που θέτει η γλώσσα.
Η Εύα Οικονόμου-Βαμβακά ανέλαβε καλλιτεχνική διευθύντρια μετά από διαγωνισμό, τον περασμένο Δεκέμβριο. Η θητεία του Θοδωρή Γκόνη, που διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής σε ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και Φεστιβάλ Φιλίππων για 12 χρόνια (4 τριετείς θητείες), έληξε τον Απρίλιο του 2022, ωστόσο η προκήρυξη για την αναπλήρωση της θέσης άργησε πολύ, όπως και οι διαδικασίες του ΥΠΠΟΑ. «Μπήκα μάλλον από καραμπόλα στη θέση» μας λέει η Εύα. «Κατέθεσα τα χαρτιά μου, αλλά δεν το περίμενα. Βγήκα με μία μόλις ψήφο διαφορά υπέρ (6-5)».
Τη ρωτάμε πώς την υποδέχθηκαν: Νέα κοπέλα, με ξανθά σγουρά μαλλιά, σκουλαρίκι στη μύτη και γυναίκα-όλα στοιχεία, που αν κρίνουμε με το πόσο μεσαιωνικού τύπου στερεότυπα στηρίζονται από πολλά ΜΜΕ και όχι μόνο, είναι όλα «εναντίον» της: «Θυμάμαι πως όταν πήγα για τη συνέντευξη, άκουσα μία φωνή να λέει: “Μα αυτή είναι κοριτσάκι…”. Όλοι οι υπόλοιποι συνυποψήφιοι ήταν άνδρες, μεγαλύτερης ηλικίας. Βέβαια, το γεγονός ότι κατάγομαι από την Καβάλα μάλλον με προστατεύει κάπως».
Η ίδια αγαπάει πολύ την πόλη της: «Οι άνθρωποι εδώ είναι λιγότερο θυμωμένοι από την Αθήνα, την οποία πλέον δεν αναγνωρίζω κι ας την έχω ζήσει χρόνια. Στην Καβάλα είναι πιο συντηρητικοί βέβαια, κυρίως σε θέμα φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού, αλλά είναι και ανοιχτοί και γενναιόδωροι (το είδα και στο πώς αγκάλιασαν το χειμερινό πρόγραμμα του ΔΗΠΕΘΕ με τις παραστάσεις μας να γίνονται αμέσως sold out και τα εργαστήρια να γεμίζουν!). Ισως φταίει η θάλασσα που είναι πάντα μπροστά στα μάτια μας και μας κάνει ανοιχτούς. Είναι πολύ όμορφη η Καβάλα-μια όμορφη πόλη σε κάνει πιο όμορφο άνθρωπο. Και πιο ευτυχισμένο. Γι’ αυτό και επιλέγω να κάνω παραστάσεις το καλοκαίρι εκτός θεάτρου, ακριβώς γιατί έχει πολύ όμορφα σημεία και θέλω ο Πολιτισμός να “στολίζει” την ομορφιά της πόλης».
Η ίδια έχει ένα πολύ συγκεκριμένο όραμα και για το ΔΗΠΕΘΕ και για το φεστιβάλ, καθώς και για τις δικές της θεσμικές ευθύνες: «Νιώθω ένα χρέος: πάντα ήμουν απέναντι, ως καλλιτέχνης μόνο, κι έλεγα πώς θα ήταν αν είχα εγώ την ευθύνη των αποφάσεων. Τώρα, λοιπόν, που έχω πλέον αυτή την ευθύνη, έχω και χρέος να κάνω όλα όσα σκεφτόμουν πριν, εκ του ασφαλούς. Το χρέος μου είναι ένα: να δώσω την ευκαιρία, να δώσω το βήμα σε ανθρώπους που έχουν κάτι να πουν, με όσα μέσα έχω, να το πουν.
Να πάρουν φωνή. Αυτές οι φωνές μάς πάνε μπροστά! Τα μέσα αυτά που έχουμε ως ΔΗΠΕΘΕ δεν είναι πολλά, αλλά δεν είναι και τίποτα. Ωστόσο, αν είσαι καλλιτέχνης στην Ελλάδα και περιμένεις από το ΥΠΠΟΑ να σου δώσει ψίχουλα και να πρέπει να δανειστείς για να κάνεις μια παράσταση και αυτό να είναι ο μόνος τρόπος να πεις κάτι ανεξάρτητα, όλο αυτό είναι τρελός Γολγοθάς. Σε κανέναν δεν αξίζει. Ετσι χάνονται πολλές γενιές και φωνές που πρέπει ν’ ακουστούν. Εγώ, λοιπόν, από αυτή τη θέση πλέον, έχω χρέος να βρω τις φωνές που πρέπει ν ακουστούν και να τους δώσω χώρο».
Προσωπικά θεωρώ πως είναι χρέος όλου του Πολιτισμού η εκπαίδευση, πώς αλλιώς θα γίνουμε άνθρωποι;
Οσον αφορά το φετινό, 66ο Φεστιβάλ Φιλίππων (23/06-10/09), η κ. Οικονόμου-Βαμβακά έχει και γι’ αυτό ένα συγκεκριμένο όραμα και αυτό περικλείεται μέσα σε δύο λέξεις (που είναι και ο τίτλος του φεστιβάλ): «Αφανείς Ηρωες». Η ίδια εξηγεί: «Πάντα με ενδιέφερε το θέατρο-ντοκουμέντο και οι πραγματικές ανθρώπινες ιστορίες. Αυτή τη χρονιά, λοιπόν, ο “φακός” μας θα πέσει πάνω στους “Αφανείς Ήρωες”. Είναι οι άνθρωποι που προσφέρουν, αλλά μπορεί να μην τους βλέπεις, καθώς ανήκουν σε ένα πλήθος που δεν είναι διακριτό και οι ίδιοι δεν βγαίνουν μπροστά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα γίνουν επτά παραγωγές, όλες site spesific, σε ιδιαίτερους χώρους. Υπάρχει μία παράσταση για τους νοσηλευτές (“Συζητώντας πληγές” του Κων. Παπαχαράλαμπου), άλλη μία θα γίνει μέσα στο εγκαταλελειμμένο κολυμβητήριο της Καβάλας, μέσα την άδεια πισίνα και θα είναι για τους ανθρώπους που δουλεύουν σεζόν.
»Πρόκειται για μία πολύ ιδιαίτερη παράσταση, το “Μέχρι το καλοκαίρι” του Μιχάλη Πητίδη (σ.σ. μαζί με τον Ανέστη Αζά είχαν γράψει τη “Δημοκρατία του Μπακλαβά”). Είναι το “Pieta” της Μάρθας Μπουζιούρη, σε συμπαραγωγή με το Θέατρο του Νέου Κόσμου, για τις δολοφονημένες γυναίκες – επίσης καινούργιο έργο. Υπάρχει η “Διαδρομή με λεωφορείο-Διαδρομή 404”, όπου οι θεατές θα είναι μέσα στο λεωφορείο και θα βλέπουν να συμβαίνουν διάφορα στη διαδρομή. Σε αυτή την παράσταση θα βοηθήσουν πάρα πολύ οι εθελοντές, οι οποίοι είναι επίσης πολλοί και αυτό είναι υπέροχο.
»Οπότε λαμβάνουμε από αυτούς όχι μόνο βοήθεια, αλλά είναι για μας και μία δεξαμενή εμπειριών και ανθρωπίνων ιστοριών – κάτι που αποτελεί μεγάλο “δώρο” για μένα. Στο ίδιο πλαίσιο των “Αφανών ηρώων” στήθηκε και το Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος, που για πρώτη φορά μετά από χρόνια θα γίνει κανονικά με μαθητές (έως τώρα παρουσίαζε παραστάσεις, ήταν σαν ένα μικρό φεστιβάλ μέσα στο φεστιβάλ). Τώρα όμως έγιναν μαθήματα σε αποφοίτους δραματικών σχολών ή σκηνοθεσίας από τους Κώστα Παπακωνσταντίνου, Χάρη Πεχλιβανίδη, Μάρθα Μπουζιούρη και Δανάη Λιοδάκη και το θέμα ήταν οι αφανείς ήρωες των αρχαίων τραγωδιών και κωμωδιών, όπως, για παράδειγμα, η ιστορία του αγγελιαφόρου».
Τη ρωτάμε αν πιστεύει πως είναι χρέος ενός φεστιβάλ η εκπαίδευση, καθώς είχαμε ακούσει, έπειτα από σχετική μας ερώτηση, να λέει η κ. Ευαγγελάτου, η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, ότι κατήργησε το Λύκειο Επιδαύρου γιατί δεν πιστεύει πως η εκπαίδευση είναι χρέος του φεστιβάλ. «Για μένα ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Προφανώς είναι χρέος του φεστιβάλ το να έχει και εκπαιδευτικά προγράμματα ως εργαστήρια. Προσωπικά θεωρώ πως είναι χρέος όλου του Πολιτισμού η εκπαίδευση, πώς αλλιώς θα γίνουμε άνθρωποι; Ακριβώς επειδή αυτή είναι η δική μου οπτική, τον χειμώνα, παρά τον ελάχιστο χρόνο που είχα για προγραμματισμό, κατορθώσαμε να κάνουμε ένα εφηβικό εργαστήριο θεάτρου στο πλαίσιο του ΔΗΠΕΘΕ.
»Από εκεί προέκυψε και η παράσταση “Αngerland ή Τελευταίοι κάτοικοι ενός παλιού κόσμου” που θα γίνει σε ένα εκπληκτικό κτίριο, ένα εγκαταλελειμμένο πρώην Παρθεναγωγείο. Κάθε Σάββατο κάναμε εργαστήριο με εφήβους. Εκεί θέσαμε ως θεματική την τελευταία μέρα του κόσμου και τα παιδιά ήταν ελεύθερα να πουν οτιδήποτε γι’ αυτήν. Από τις ιστορίες των παιδιών προέκυψε και το κείμενο της παράστασης. Η ιδέα αυτή μου ήρθε ακριβώς μετά την τραγωδία των Τεμπών. Θυμάμαι πως είχαμε μάθημα και τα παιδιά ήταν πολύ φορτισμένα. Πολύ. Και μας έλεγαν πως νιώθουν έτσι γιατί θέλουν να πουν πολλά πράγματα για τα όσα συμβαίνουν, αλλά νιώθουν καταπιεσμένα. Οπότε θελήσαμε να τους δώσουμε την ευκαιρία να τα πουν όλα αυτά. Ηθελαν να πουν πώς νιώθουν, καθώς έλεγαν πως θα μπορούσαν να είναι αυτά μέσα στο τρένο. Εναν ολόκληρο μήνα μάς πήρε ώστε να τα παιδιά να νιώσουν κάπως καλύτερα και το εργαστήριο πλέον δεν ήταν μόνο θεατρικό, αλλά ένας χώρος όπου ένιωθαν ότι μπορούν να εκφραστούν και να νιώσουν ασφάλεια. Πλέον τα παιδιά είναι πάρα πολύ εύθραυστα.
Το βλέπω σε σύγκριση με τη δική μας γενιά, που όταν ήμασταν στην ηλικία τους ήμασταν πολύ πιο αισιόδοξοι και δυνατοί. Είναι απίστευτα σημαντικό για μένα να συνεχίσει αυτό το εργαστήριο. Αν ήταν ένα πράγμα να κρατήσω στο ΔΗΠΕΘΕ, θα ήταν αυτό. Ακριβώς γιατί τα νέα παιδιά και ο Πολιτισμός είναι ο δρόμος. Ισως ο μόνος δρόμος… και ενάντια στον φόβο. Υπάρχει πολύς φόβος και κάπως πρέπει να σταθούμε απέναντί του. Υπάρχει ένας φόβος προς το καινούργιο. Και όσο λιγότερα έχουμε, τόσο περισσότερο φοβόμαστε μην τα χάσουμε» μας λέει. «Αρα δεν έχουμε να χάσουμε μόνο τις αλυσίδες μας;» τη ρωτάμε. «Εχουμε ένα μικρό κομματάκι ύφασμα πάνω από αυτές ακόμα και προφανώς αυτό φοβόμαστε μη χάσουμε» μας απαντά.