|| Ιστορικά και άλλα σημειώματα ||
Του Ζήση Α. Βαπορίδη
Από την επιστροφή του Πασά στην Αίγυπτο, το φθινόπωρο του 1846, οπότε και εμφανίστηκαν τα πρώτα στάδια της άνοιας και της ραγδαίας επιδείνωσης της υγείας του, ανάγκασε το Μέγα Συμβούλιο να αναθέσει την αντιβασιλεία στον Ιμπραήμ Πασά.
Στις αρχές του 1848, πατέρας και γιος πήγαν ταξίδι ανάρρωσης με προορισμό τη Μασσαλία. Ο Πασάς σχεδίαζε να επισκεφτεί τη Μάλτα και τη Μασσαλία, όμως τα νέα για το ξέσπασμα της επανάστασης του 1848 στη Γαλλία τον υποχρέωσαν να κατευθυνθεί στη Νάπολη.
Στη συνέχεια, ο Ιμπραήμ πήγε στην Πόλη και πήρε τον επίσημο διορισμό του.
Ο Ιμπραήμ κυβέρνησε την Αίγυπτο από τις 2 Μαρτίου 1848 έως την ημέρα του θανάτου του, την 10η Νοεμβρίου 1848, ζώντος του Μεχμέτ Αλή Πασά!
Την 25/11/1848 ο Ιμπραήμ πέθανε στο παλάτι του στο Κάιρο, στα χέρια της αδελφής του Ναζλή και του Έλληνα γιατρού του Διαμαντή. [Prince Osman Ibrahim, Kurhan Caroline et Ali, Méhémet Ali le grand, Μémoires intimes d’ une dynastie, Paris, Maison neuve et Larose, 2005, σ. 35]
Κατά τον Νόμο, τον Αποθανόντα Αντιβασιλέα διαδέχεται ο μεγαλύτερος σε ηλικία απόγονος της Δυναστείας Αμπάς Πασά. Στις 10 Νοεμβρίου 1848 έφτασε το φιρμάνι με το οποίο ο Αμπάς Πασάς διοριζόταν κυβερνήτης της Αιγύπτου.
Ο Αμπάς υπήρξε γιος του δευτερότοκου Αχμέτ Τοσσούν, δηλαδή εγγονός του γενάρχη Μεχμέτ Αλή. Αλλά είχε δεχθεί επιρροές από την Υψηλή Πύλη και στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο έστειλε αιγυπτιακά στρατεύματα στην Κριμαία.
Δολοφονήθηκε στη πόλη Μπένχα το 1854.
Η καταβολή του Αντιβασιλέα γίνεται καταφανής στον τελευταίο γνωστό πίνακα του David Wilkie, το 1841:
Το παράδοξο της εικόνας του Βαλή με ένα βιβλίο στο χέρι εξηγείται από τη σχετική αναφορά του Fürst Hermann Ludwig Heinrich von Pückler-Muskau (Πρώσσος γαιοκτήμονας, στρατηγός, ιστορικός συγγραφέας).
Περί το 1837 φιλοξενήθηκε από τον Μεχμέτ Αλή. Σε ένα από τα έργα του (Aus Mehemed Ali s Empare. Stuttgart/ Hallbergersche Verlagshandlung. 1844 (3 τόμοι) δημοσίευσε τον πίνακα αυτόν [Χαλκογραφία, 7 Χ 12] με τίτλο «Ο Πασάς διαβάζει…».
Όπως ο ίδιος ο πασάς έλεγε στον Βρετανό βουλευτή Sir John Bowring: «δεν έτυχα εκπαίδευσης νωρίς στη ζωή μου. Ήμουν 47 χρονών κατά το (1817/1818) όταν έμαθα να γράφω και να διαβάζω».
Είναι ξεκάθαρο πως σε όλο το διάστημα του περίπου μισού αιώνα που o Μεχμέτ Αλή έζησε στην Αίγυπτο, η Καβάλα δεν έφυγε ποτέ από το μυαλό του.
Δεν μπορούμε παρά να αναρωτηθούμε αν το ταξίδι που έκανε φαινομενικά για να συναντήσει το σουλτάνο Abdülmecid το 1846 δεν ήταν τίποτα παραπάνω παρά μια δικαιολογία για να κάνει της επίσκεψη στην πατρίδα του που περίμενε από χρόνια;
Η αφοσίωση της οικογένειας του Mehmed Ali στην Καβάλα δεν τελείωσε με το θάνατο του.
Το 1908, πάνω από έναν αιώνα από τότε που ο νεαρός Mehmed Ali έφυγε για πρώτη φορά για την Αίγυπτο, ο τρισέγγονος του, ο Hidiv Abbas Hilmi II επέστρεψε για μιαν επίσκεψη στην πατρογονική γη.
Στη διάρκεια της επίσκεψης του ζήτησε από την οθωμανική κυβέρνηση τα μέλη της οικογένειας να εγγραφούν ως κάτοικοι της πόλης.
Μετά από μιαν ανταλλαγή υπομνημάτων εκατέρωθεν, το αίτημα του έγινε δεκτό με την αιτιολογία πως: «ο πρόγονός του υπήρξε κάτοικος Καβάλας, και η οικογένεια κατείχε ακόμη κατοικίες στη γειτονιά Halil Beğ της πόλης τις οποίες είχαν κληρονομήσει. Κατά τούτο, οι απόγονοι του Mehmed Ali θεωρούνταν οθωμανοί πολίτες (Osmanlı tebası) και δεόντως εγγράφηκαν στα δημοτολόγια».
[H. W. Lowry & I. E. Erünsal, σ. 164. (Απόδοση από τα αγγλικά Μ. Λυχούνα)]